Kanserin neden olduğu belirti ve semptomlar, vücudun hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak değişecektir.
Kanserle ilişkili ancak kansere özgü olmayan bazı genel belirti ve semptomlar şunları içerir:
- Tükenmişlik
- Deri altında hissedilebilen yumru veya kalınlaşma alanı
- İstenmeyen azalma veya artma dahil olmak üzere kilo değişiklikleri
- Ciltte sararma, koyulaşma veya kızarıklık gibi cilt değişiklikleri, iyileşmeyen yaralar veya mevcut benlerde değişiklikler
- Bağırsak veya mesane alışkanlıklarındaki değişiklikler
- Kalıcı öksürük veya nefes almada zorluk
- Yutma güçlüğü
- Ses kısıklığı
- Yedikten sonra kalıcı hazımsızlık veya rahatsızlık
- Kalıcı, açıklanamayan kas veya eklem ağrısı
- Kalıcı, açıklanamayan ateş veya gece terlemeleri
- Açıklanamayan kanama veya morarma
Ne zaman doktora görünmeli?
Sizi ilgilendiren herhangi bir kalıcı belirti veya semptomunuz varsa doktorunuzdan randevu alın.
Herhangi bir belirti veya semptomunuz yoksa ancak kanser riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, endişelerinizi doktorunuzla görüşün. Hangi kanser tarama testleri ve prosedürlerinin sizin için uygun olduğunu sorun.
Kanserin Nedenleri
Kanser, hücreler içindeki DNA'daki değişikliklerden (mutasyonlar) kaynaklanır. Bir hücrenin içindeki DNA, her biri hücreye hangi işlevleri yerine getireceğinin yanı sıra nasıl büyüyüp bölüneceğini söyleyen bir dizi talimat içeren çok sayıda bireysel gen içinde paketlenir. Talimatlardaki hatalar hücrenin normal işlevini durdurmasına ve hücrenin kanserli hale gelmesine neden olabilir.
Gen mutasyonları ne yapar?
Bir gen mutasyonu, sağlıklı bir hücreye şunları yapma talimatı verebilir:
Hızlı büyümeye izin verme: Bir gen mutasyonu, bir hücreye daha hızlı büyümesini ve bölünmesini söyleyebilir. Bu, hepsi aynı mutasyona sahip birçok yeni hücre yaratır.
Kontrolsüz hücre büyümesini durdurmama: Normal hücreler büyümeyi ne zaman durduracaklarını bilirler, böylece her hücre türünden tam olarak doğru sayıda elde etmiş olursunuz. Kanser hücreleri, büyümeyi ne zaman durduracaklarını söyleyen kontrolleri (tümör baskılayıcı genler) kaybeder. Tümör baskılayıcı gendeki bir mutasyon, kanser hücrelerinin büyümeye ve birikmeye devam etmesine izin verir.
DNA hatalarını onarırken hata yapma: DNA onarım genleri, bir hücrenin DNA' sındaki hataları arar ve düzeltmeler yapar. DNA onarım genindeki bir mutasyon, diğer hataların düzeltilmediği ve hücrelerin kanserli hale gelmesine neden olduğu anlamına gelebilir.
Gen mutasyonlarına ne sebep olur?
Gen mutasyonları birkaç nedenden dolayı meydana gelebilir, örneğin:
Doğuştan gen mutasyonları: Ailenizden size miras kalan bir genetik mutasyonla doğabilirsiniz. Bu tür mutasyon, kanserlerin küçük bir yüzdesini oluşturur.
Doğumdan sonra meydana gelen gen mutasyonları: Çoğu gen mutasyonu siz doğduktan sonra meydana gelir ve kalıtsal değildir. Sigara, radyasyon, virüsler, kansere neden olan kimyasallar (kanserojenler), obezite, hormonlar, kronik inflamasyon ve egzersiz eksikliği gibi bir dizi kuvvet gen mutasyonlarına neden olabilir.
Gen mutasyonları, normal hücre büyümesi sırasında sıklıkla meydana gelir. Ancak hücreler, bir hata oluştuğunda bunu algılayan ve hatayı onaran bir mekanizma içerir. Bazen bir hata gözden kaçar. Bu, bir hücrenin kanserli olmasına neden olabilir.
Gen mutasyonları birbirleriyle nasıl etkileşime girer?
Doğduğunuz gen mutasyonları ve yaşamınız boyunca edindiğiniz mutasyonlar birlikte kansere neden olur.
Örneğin, sizi kansere yatkın hale getiren bir genetik mutasyonu miras aldıysanız, bu kanser olacağınızın kesin olduğu anlamına gelmez. Bunun yerine, kansere neden olmak için bir veya daha fazla başka gen mutasyonuna gerek olabilir. Kalıtsal gen mutasyonunuz, kansere neden olan belirli bir maddeye maruz kaldığında kansere yakalanma olasılığınızı diğer insanlardan daha yüksek hale getirebilir.
Kanserin oluşması için kaç mutasyonun bir araya gelmesi gerektiği açık değildir. Bunun kanser türleri arasında değişiklik göstermesi muhtemeldir.
Kanser Risk faktörleri
Doktorların kanser riskinizi neyin artırabileceği konusunda bir fikri olsa da kanserlerin çoğu bilinen herhangi bir risk faktörü olmayan kişilerde görülür. Kanser riskinizi artırdığı bilinen faktörler şunlardır:
Yaşınız
Kanserin gelişmesi on yıllar alabilir. Bu nedenle kanser teşhisi konan çoğu insan 65 yaş ve üzerindedir. Yaşlı erişkinlerde daha yaygın olmakla birlikte, kanser yalnızca yetişkinlere özgü bir hastalık değildir - kanser her yaşta teşhis edilebilir.
Alışkanlıklar
Bazı yaşam tarzı seçimlerinin kanser riskinizi artırdığı bilinmektedir. Sigara içmek, kadınlar için günde birden fazla içki ve erkekler için günde en fazla iki içki içmek, güneşe aşırı maruz kalmak veya sık sık kabarcıklı güneş yanıkları, obez olmak ve güvensiz seks yapmak kansere neden olabilir.Bazı alışkanlıkları değiştirmek diğerlerinden daha kolay olsa da, kanser riskinizi azaltmak için bu alışkanlıkları değiştirebilirsiniz.
Aile Geçmişiniz
Kanserlerin sadece küçük bir kısmı kalıtsal bir durumdan kaynaklanır. Ailenizde kanser yaygınsa, mutasyonların bir nesilden diğerine geçmesi olasıdır. Belirli kanser riskinizi artırabilecek kalıtsal mutasyonlarınız olup olmadığını görmek için genetik test için aday olabilirsiniz. Kalıtsal bir genetik mutasyona sahip olmanın mutlaka kansere yakalanacağınız anlamına gelmediğini unutmayın.
Sağlık Koşullarınız
Ülseratif kolit gibi bazı kronik sağlık durumları, belirli kanserlere yakalanma riskinizi önemli ölçüde artırabilir. Riskiniz hakkında doktorunuzla konuşun.
Çevreniz
Çevreniz kanser riskinizi artırabilecek zararlı kimyasallar içeriyor. Sigara içmeseniz bile, insanların sigara içtiği yerlere giderseniz veya sigara içen biriyle yaşıyorsanız, pasif içiciliğe maruz kalabilirsiniz. Evinizdeki veya işyerinizdeki asbest ve benzen gibi kimyasallar da kanser riskinin artmasıyla ilişkilidir.
Kanser Komplikasyonları
Kanser ve kanser tedavisi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli komplikasyonlara neden olabilir:
Ağrı: Ağrıya kanser veya kanser tedavisi neden olabilir, ancak tüm kanserler ağrılı değildir. İlaçlar ve diğer yaklaşımlar kansere bağlı ağrıyı etkili bir şekilde tedavi edebilir.
Tükenmişlik: Kanserli kişilerde yorgunluğun birçok nedeni vardır, ancak çoğu zaman kontrol altına alınabilir. Kemoterapi veya radyasyon tedavisi tedavileriyle ilişkili yorgunluk yaygındır, ancak genellikle geçicidir.
Nefes almada zorluk: Kanser veya kanser tedavisi nefes darlığı hissine neden olabilir. Tedaviler rahatlama getirebilir.
Mide bulantısı: Bazı kanserler ve kanser tedavileri mide bulantısına neden olabilir. Doktorunuz bazen tedavinizin mide bulantısına neden olup olmayacağını tahmin edebilir. İlaçlar ve diğer tedaviler mide bulantısını önlemenize veya azaltmanıza yardımcı olabilir.
İshal veya kabızlık: Kanser ve kanser tedavisi bağırsaklarınızı etkileyebilir ve ishale veya kabızlığa neden olabilir.
Kilo kaybı: Kanser ve kanser tedavisi kilo kaybına neden olabilir. Kanser, normal hücrelerden besin çalar ve onları besinlerden yoksun bırakır. Bu genellikle kaç kaloriden veya ne tür yiyeceklerin yendiğinden etkilenmez; tedavisi zordur. Çoğu durumda, tüpler aracılığıyla mideye veya damara yapay beslenmenin kullanılması kilo kaybını değiştirmeye yardımcı olmaz.
Vücudunuzdaki kimyasal değişiklikler: Kanser, vücudunuzdaki normal kimyasal dengeyi bozabilir ve ciddi komplikasyon riskinizi artırabilir. Kimyasal dengesizliklerin belirti ve semptomları aşırı susama, sık idrara çıkma, kabızlık ve kafa karışıklığını içerebilir.
Beyin ve sinir sistemi sorunları: Kanser yakındaki sinirlere baskı yapabilir ve vücudunuzun bir bölümünde ağrıya ve fonksiyon kaybına neden olabilir. Beyni içeren kanser, baş ağrısına ve vücudunuzun bir tarafında güçsüzlük gibi felç benzeri belirti ve semptomlara neden olabilir.
Kansere olağandışı bağışıklık sistemi reaksiyonları: Bazı durumlarda vücudun bağışıklık sistemi kanser varlığına sağlıklı hücrelere saldırarak tepki verebilir. Paraneoplastik sendromlar olarak adlandırılan bu çok nadir reaksiyonlar, yürüme güçlüğü ve nöbetler gibi çeşitli belirti ve semptomlara yol açabilir.
Yayılan kanser: Kanser ilerledikçe vücudun diğer bölgelerine yayılabilir (metastaz yapabilir). Kanserin yayıldığı yer, kanserin türüne bağlıdır.
Geri dönen kanser: Kanserden kurtulanlarda kanserin tekrarlama riski vardır. Bazı kanserlerin diğerlerinden daha fazla tekrarlama olasılığı daha yüksektir. Doktorunuza kanserin tekrarlama riskini azaltmak için neler yapabileceğinizi sorun. Doktorunuz tedaviden sonra sizin için bir takip bakım planı hazırlayabilir. Bu plan, kanser nüksü aramak için tedavinizden sonraki aylar ve yıllar içinde periyodik taramaları ve muayeneleri içerebilir.
Kanseri Önleme
Uzmanlar kanser riskinizi azaltmanın çeşitli yollarını bildirmiştir:
Sigara içmeyi bırakın: Sigara içiyorsanız bırakın. Sigara içmiyorsanız, başlamayın. Sigara içmek, sadece akciğer kanseri değil, çeşitli kanser türleriyle bağlantılıdır. Şimdi durdurmak, gelecekte kanser riskinizi azaltacaktır.
Aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçının: Güneşten gelen zararlı ultraviyole (UV) ışınları cilt kanseri riskinizi artırabilir. Gölgede kalarak, koruyucu giysiler giyerek veya güneş kremi sürerek güneşe maruz kalmayı sınırlayın.
Sağlıklı diyetle beslenin: Meyve ve sebzelerden zengin bir diyet seçin. Tam tahılları ve yağsız proteinleri seçin. İşlenmiş et alımınızı sınırlayın.
Sık sık egzersiz yapın: Düzenli egzersiz daha düşük kanser riski ile bağlantılıdır. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin. Düzenli egzersiz yapmıyorsanız, yavaş başlayın ve 30 dakika veya daha uzun süre çalışın.
Sağlıklı bir kiloyu koruyun: Fazla kilolu veya obez olmak kanser riskinizi artırabilir. Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz kombinasyonu ile sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve korumak için çalışın.
Alkol tüketmeyi seçerseniz, ölçülü bir şekilde alkol alın: Alkol içmeyi seçerseniz, bunu ölçülü olarak yapın. Sağlıklı yetişkinler için bu kadınlar için günde bir, erkekler için günde iki içki anlamına gelir.
Kanser tarama testlerini planlayın: Risk faktörlerine bağlı olarak hangi tür kanser tarama testlerinin sizin için en iyi olduğu konusunda doktorunuzla konuşun.
Bazı virüsler kanser riskinizi artırır. Bağışıklamalar, karaciğer kanseri riskini artıran hepatit B ve rahim ağzı kanseri ve diğer kanser riskini artıran insan papilloma virüsü (HPV) dahil olmak üzere bu virüslerin önlenmesine yardımcı olabilir. Bu virüslere karşı aşılamanın sizin için uygun olup olmadığını doktorunuza sorun.
* Burada yer alan bilgiler bir hekime danışmanın yerine geçmez. Tedavi ve teşhis için lütfen doktorunuza danışınız.
Referans: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cancer/symptoms-causes/syc-20370588
Son Erişim Tarihi: 19.10.2022
Yazar: Cansu Bulut.
